اندازه سلول (1)
در میکروسکوپ نوری برای اندازه گیری ابعاد سلول از میکرومتر چشمی یا اکولر مدرج (Eye Piece Micrometer) و میکرومتر صفحه ای یا لام مدرج (Stage Micrometer) استفاده می شود.
در مطالب قبل با سلول آشنا شدید و زیست شناسی مولکولی را نیز بررسی نمودید، حال در اینجا در مورد اندازه گیری ابعاد سلول صحبت خواهیم کرد.
اندازه گیری ابعاد سلول
اندازه هر سلول در یک بافت مشخص نه تنها در پیکر موجودات مختلف بلکه در پیکر یک موجود نیز ممکن است متفاوت باشد. پس دانستن اندازه یک سلول در بافت های مختلف به تشخیص سلول و محل آن در بافت مخصوص، هم چنین در تشخیص حالات غیرعادی (بزرگ و یا کوچک شدن سلول و یا توقف رشد سلول) که ممکن است برای سلول اتفاق بیفتد کمک می نماید. از این امر می توان پی به وجود بیماری در نمونه برد. از روش اندازه گیری ابعاد جهت اندازه گیری و شناسایی برخی اندامک ها مانند میتوکندری، هسته و پلاست ها نیز استفاده می گردد.
اندازه و شکل سلول ها بسیار متنوع می باشد. اندازه سلول های پروکاریوت عموما بین 1 تا 10 میکرومتر است. هر میکرومتر (µm) یا میکرون برابر 6-10 متر است. (شکل 1)
پیش وند SI | ضریب | پیش وند SI | ضریب |
اتو (Ato ) | 10-18 | میکرو (Micro ) | 10-6 |
فمتو (Femto ) | 10-15 | میلی (Milli ) | 10-3 |
پیکو (Pico ) | 10-12 | سانتی (Centi ) | 10-2 |
نانو (Nano ) | 10-9 | دسی (Deci ) | 10-1 |
شکل1: پیش وندهای SI برای مرتبه بزرگی. در اندازه های بسیار بزرگ یا بسیار کوچک (مثل سلول ها)، پیش وندهای SI ثبت و گزارش اعداد را ساده تر می کنند. البته بعضی از پیشوندها پر کاربردترند.
کوچک ترین سلول های پروکاریوتی شکلی کروی به قطر حدود 0/2 میکرومتر دارند. بنابراین حجم این سلول های کوچک از مرتبه بزرگی 14-10 لیتر یا ده ها فمتولیتر (fL) است. (هر فمتولیتر معادل 15-10 لیتر یا 18-10 متر مکعب است.) جرم این سلول ها هم از مرتبه بزرگی ده ها پیکوگرم (pg) می باشد.
بیشتر سلول های یوکاریوتی بین 100-10 میکرومتر طول دارند. یکی از بزرگ ترین سلول های تک هسته ای، یک نورون از اسکوئید بزرگ است که حدود 1 میلی متر قطر دارد. طول آکسون های یک سلول عصبی نیز گاهی به چندین سانتی متر می رسد. در این میان بیشتر سلول های انسان قطری بین 20-3 میکرومتر دارند. سلول های گیاهی عموما بزرگ تر می باشند و به طور متوسط حدود 50 میکرومتر قطر دارند.
حال شاید این سوال برایتان پیش بیاید که در مورد جانداران پرسلولی چه می توان بیان نمود؟حتی تعداد سلول های ساده ترین آنها از مرتبه بزرگی 310 است. اندازه برخی از روتیفرها، شاخه ای از جانوران بی مهره، کوچک تر از 100 میکرومتر (اندازه بسیاری از سلول های گیاهی) است. با این وجود هر روتیفر حدود هزار سلول داشته و دارای اندام ها و دستگاه های تخصصی می باشد. از طرفی تعداد سلول های بدن یک انسان بالغ طبق تخمین ها از مرتبه بزرگی 1310 (ده تریلیون) است.
اندازه گیری ابعاد سلول ها، اجزا و اندامک های کوچک با استفاده از میکروسکوپ نوری یکی از راه های تشخیص گونه ها ی مختلف موجودات زنده است. رایجترین روش اندازه گیری ابعاد سلول در میکروسکوپ نوری استفاده از عدسی چشمی خاصی به نام میکرومترچشمی (اکولر مدرج) است. در روی عدسی خطی وجود دارد که به تعدادی درجات مساوی تقسیم شده است (معمولا 100 درجه) تقسیمات میکرومتر دارای مقیاس مشخص و ثابتی نیست زیرا بزرگنمایی میکروسکوپ بابزرگنمایی های مختلف عدسی شیئی فرق می کند.پس قبل از به کاربردن میکرومتر باید مقیاس و درجات آن را برای بزرگنمایی های مختلف بدست آورد. به این منظور از میکرومتر دیگری موسوم به لام مدرج میکرومتری یا میکرومتر صفحه ای استفاده می شود. این میکرومتر از یک لام شیشه ای که در بخش میانی آن با دایره سیاهرنگ مشخص شده یک فاصله میلی متری به 100 قسمت مساوی تقسیم شده که کوچکترین تقسیم بندی این میکرومتر برابر 0.01 میلی متر یا10 میکرون است.
ادامه دارد ...
منبع: http://www.cellbiologylab.blogfa.com
مرکز یادگیری سایت تبیان، مرجان سلیمانیان
